شبهه غیر محصورهشبهه غیر محصوره، شبهه در علم اجمالیِ دارای محتملات فراوان می باشد. ۱ - مفهوم شبهه غیر محصورهشبهه غیر محصوره، مقابل شبهه محصوره بوده و هر دو اصطلاح معمولا در مورد مشتبهات (احتمالات) واقع در اطراف علم اجمالی به کار می‌رود؛ به این بیان که هرگاه تعداد مشتبهات اطراف علم اجمالی زیاد باشد، به آن، شبهه غیر محصوره اطلاق می‌گردد، مانند این که به اجمال دانسته شود یک قصاب از قصاب‌های شهر، کافر است، که خریدن گوشت از او حرام می‌باشد، اما چون این مورد از موارد شبهه غیر محصوره است، رعایت آن لازم نیست. ۲ - معیار محصور بودن و غیر محصور بودن شبههدرباره معیار محصور بودن و غیر محصور بودن شبهه، اختلاف است، که در مستند «معیار شبهه غیر محصوره»، به آن پرداخته شده است. مشهور بر این باورند که در شبهات محصوره، علم اجمالی منجّز است و در نتیجه، مکلف باید احتیاط نموده و تمام اطراف شبهه را به جا آورد (در واجب ) یا ترک نماید (در حرام)، اما در شبهات غیر محصوره، علم اجمالی اثر ندارد و احتیاط لازم نیست. برخی دیگر هم چون مرحوم « آخوند خراسانی » معتقدند ملاک منجّز بودن تکلیف این است که از هر نظر فعلیت داشته باشد. ۳ - نکته« شبهه کثیر در کثیر »، از بحث شبهه غیر محصوره جدا است و حکم شبهه محصوره را دارد، مثل این که اطراف شبهه، هزار تا باشد که از میان این هزار تا به اجمال معلوم باشد که صد تا نجس است، در این صورت، باید از همه هزار تا اجتناب کرد، چون نسبت بین صد و هزار، نسبت قابل توجهی است. [۲]
آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، کفایة الاصول، ص۴۱۱.
[۳]
مشکینی، علی، تحریر المعالم، ص۲۰۲.
[۴]
فیض، علیرضا، مبادی فقه و اصول، ص۲۱۱.
[۵]
فاضل لنکرانی، محمد، کفایة الاصول، ج۵، ص۲۳.
[۷]
قزوینی، ابراهیم بن محمد باقر، ضوابط الاصول، ص۵۳۳.
[۸]
میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن، قوانین الاصول، ج۲، ص۲۴.
[۹]
مغنیه، محمد جواد، علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید، ص۳۰۳.
[۱۲]
محمدی، علی، شرح اصول فقه، ج۴، ص۱۴۲.
۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگ نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله « شبهه غیر محصوره». |